Wat zijn linten, dijken en paden? En over welke soorten hebben we het in de Zaanstreek?
Cynthia van den Berg en Wouter Peeters vertellen in dit filmpje waarom de linten, dijken en paden typisch Zaans zijn en waarom de gemeente een visie daarop ontwikkelt.
Welke soorten linten, dijken en paden hebben we in de Zaanstreek? Hieronder leggen we de begrippen uit zoals de gemeente die nu gebruikt.
Linten zijn langgerekte lijnen van veelal vrijstaande bebouwing langs een weg, dijk, rivier of kanaal. Naast linten zonder veel zijpaden (zoals in Westzaan en Assendelft) komen ook twee variaties voor (zie Paden). Lintbebouwing langs de ontginningsdijken noemen we ontginningslinten en die langs de rivierdijken noemen we dijklinten langs de Zaan.
Westzaan
Van kamstructuur is sprake bij lintbebouwing met aan één zijde meerdere paden (langs de Zaan).
Uitsnede kaart Leupenius, 1693 (GAZ 52.00789); Kamstructuur in Zaandam bestaande uit de dijk met dwars daarop de paden
In geval van lintbebouwing met aan twee zijde meerdere paden (Krommenie) is sprake van een visgraatstructuur.
Met dijken bedoelen we waterwerken die het achterliggende land tegen overstroming beschermen.
Zeedijk: Zuiddijk rond 1900
Zeedijken zijn de dijken die van oorsprong het achterland beschermen tegen overstroming van het zeewater.
Dijken aangelegd ten behoeve van de ontginning van het veenmoeras, om het net ontgonnen land te beschermen tegen overstromingen.
Dijken ter bescherming tegen het binnenwater.
Rivierdijk: Oostzijde Achterzaan 1910 meelmolen de koker
Liniedijken, polderdijken, kanaaldijken, droogmakerijdijken.
De meeste paden in Zaandam zijn ontstaan in de 17e eeuw. In de overige Zaandorpen zijn de meeste paden in de 18e eeuw ontstaan. Dit komt overeen met de bloeiperioden van de dorpen. In Zaandam zijn de meeste paden aanwezig. De aanwezigheid van de paden naar de molen zijn essentieel voor het ontstaan van de kamstructuur van de Zaandorpen. Zonder de aanwezigheid van de molens was deze structuur waarschijnlijk niet ontstaan.
Blauwepad in Zaandam in 1964
Langs de ontginningsdijken en de rivierdijken is lintbebouwing ontstaan. We hebben het dan respectievelijk over ontginningslinten en dijklinten langs de Zaan.
Ook zijn er binnen Zaanstad oorspronkelijke verbindingspaden tussen dorpen (bv van Zaandijk naar de Middel in Westzaan, van Wormerveer naar Krommenie, van Zaandam naar Oostzaan) en 19e eeuwse verbindingswegen aanwezig in Zaanstad. (bv Communicatieweg).