Assendelft

Assendelft is waarschijnlijk het oudste dorp van de gemeente Zaanstad. In de 10e eeuw na Christus vestigden boeren zich langs de oevers van het IJ en de Wijkermeer, aan de noord- en westrand van de polder van Assendelft. Aan het einde van de middeleeuwen (15e en 16e eeuw) was dit dorp in de wijde omtrek beroemd. Het landbouwdorp (ook wel agrarisch dorp) heeft een lintstructuur met daarlangs veel stolpboerderijen. Een stolpboerderij is een vierkante boerderij met een piramideachtig dak.

Driedeling in Assendelft

De inwoners van Assendelft groeven lange sloten om het veen te ontwateren en geschikt te maken voor akkerbouw. Ook werd de Kaaik gegraven, een brede sloot waarlangs enkele woningen werden gebouwd. Toen het toch te nat werd, verhuisden de boeren naar de overkant van de Kaaik en maakten de grond geschikt voor akkerbouw. Toen het ook naar te nat werd, verhuisden ze nogmaals verder het veen in. Hier groeven ze een brede sloot, de Westzaner Twiske. In 1633 werd dit de Nauernasche Vaart. De driedeling is nog steeds te zien in de structuur van Assendelft.

Zuivel, linnen en haring

Tussen de 12e en 14e eeuw ontstond een kleine dorpskern rondom de kerk. In 1514 waren er 1230 inwoners. De meeste bewoners leefden van veeteelt. Sommige hielden zich bezig met het weven van linnen of het vissen van haring. In de 16e eeuw was Assendelft beroemd om de enorme hoeveelheden melk. Assendelft was het belangrijkste centrum van zuivelbereiding geworden. Het vervoer ging voornamelijk over het water. De ‘vaarboeren’ voeren naar hun koeien in het veld om te melken en te hooien. Over de ondiepe sloten deden boeren dat met een typisch Assendelver melkschuitje.

Arbeiderswoningen

Ook in de 17e eeuw bleef Assendelft een agrarisch dorp. Wel gingen veel Assendelvers in de zeildoekweverij werken. Maar veeteelt bleef de belangrijkste bron van inkomsten. De oprichting van fabrieken in de 19e eeuw gebeurde vooral langs de Zaan. Wel zijn er aan het eind van de 19e en begin van de 20e eeuw kleinschalige arbeiderswoningen toegevoegd aan het lint. De meeste staan in het noorden richting Krommenie.

Landelijk lint is gebleven

Langs het lint bleef voldoende ruimte om bij te bouwen waardoor het een landelijk lint is gebleven met veel kleinschalige bebouwing en openheid. Pas in de late 20ste en begin 21ste eeuw zijn nieuwe wijken ontstaan langs het lint. Hierdoor is de structuur van Assendelft wel veranderd maar de kwaliteiten van het lint zijn grotendeels behouden gebleven. 

Assendelft, Dorpsstraat met kerk (1920)

Assendelft, Kerkbuurt (1910-1920)

Assendelft, stolpen (1960-1970)


Hoog contrastToegankelijkheidsverklaringGa naar Zaanstad.nl