Wormerveer

Wormerveer is halverwege de 14e eeuw ontstaan vlakbij het veer naar Wormer. Dit veer bestond al rond 1350 en was een belangrijke verbinding tussen de oostoever en westoever van de Zaan. De eerste bebouwing stond bij de kerk (de huidige Hervormde kerk) en langs het pad naar Krommenie. In 1504 werd de eerste kerk in het dorp gebouwd. Rond de kerk ontstond een buurtje en in de loop van de 16e eeuw breidde het dorp richting het zuiden langs de zaan uit. De inwoners hielden zich toen vooral bezig met visserij, veeteelt en akkerbouw.

Uitzicht over de Zaan

Wormerveer ontwikkelt zich verder in de 17e eeuw en er verschijnen molens in het dorp. De bebouwing breidt uit naar het zuiden met onder meer woonhuizen en pakhuizen. Langzaam maar zeker was Wormerveer een langgerekt dorp langs de Zaan geworden. Opvallend was dat de bebouwing alleen aan de landzijde stond met de voorgeven naar de Zaan, waardoor inwoners vrij uitzicht hadden over het water.

Belangrijk industriedorp

In Wormerveer waren vooral veel oliemolens te vinden. Dit komt door het koolzaad dat in de droogmakerijen verbouwd was en waar dus veel van was. Ook de papierindustrie en stijfselmakerij waren belangrijk voor inwoners. Wormerveer groeide uit tot een belangrijk industriedorp in de 17e eeuw.

Dubbele Buurt

Toen de dijk volgebouwd was, werden er paden haaks op de dijk gebouwd. Een Dubbele Buurt ontstond hier, vanwege een dreigende dijkdoorbraak. De dijk moest verstevigd worden door de sloot te dempen. De nieuwe wegsloot werd iets meer landinwaarts gegraven.

Molens en pakhuizen

In de 18e eeuw namen de scheepsbouw en de houtzagerij in Zaandam af, maar de papierindustrie en de olieslagerij beleefden nog steeds een bloei. Wormerveer had in 1731 20 oliemolens en 7 papiermolen. Ook waren er een pelmolen, een tabaksstamper, een verfmolen, een meelmolen, een snuifmolen en een mosterdmolen. Er waren hierdoor ook veel pakhuizen in het dorp.

Invloed Noord-Hollandskanaal

In de 19e eeuw werd het Noord-Hollandskanaal gegraven. Dit had positieve invloed op de economie van Wormer en Wormerveer omdat grote schepen vlak langs de dorpen kwamen. De molens werden vervangen voor fabrieken en zo ontstond de beroemde fabriekswand aan de kant van Wormer. In Wormerveer, aan de overkant van de fabrieken, kwamen de rijke fabrikantenvilla’s kantoren en pakhuizen. Aan de kant van Wormerveer stonden alleen fabrieken helemaal in het zuiden en noorden van het dorp.

Arbeidersbuurten en nieuwbouw

Vanaf 1900 kwam er meer bebouwing tussen het spoor en de Zaan. Arbeidersbuurten ontstonden voor de vele arbeiders die in de fabrieken werkten. Na de Tweede Wereldoorlog werden ten noorden van het dorp nieuwe wijken aangelegd. In de 21ste eeuw kwam er in het noorden van het dorp nieuwbouw. Zo is het huidige Wormerveer ontstaan waarbij de slingerende dijk met de dwarspaden haaks erop nog steeds herkenbaar is in het landschap.

Wormerveer, Zaanweg (ongedateerd)

Wormerveer, Zaanweg (1900-1920)

Wormerveer, Hennepad (1910-1930)

Hoog contrastToegankelijkheidsverklaringGa naar Zaanstad.nl